Từ sở hữu trí tuệ đến chống gian lận học thuật – hướng đi cần thiết cho giáo dục và nghiên cứu khoa học
ANCOFI – Các chuyên gia khẳng định: nâng cao nhận thức về sở hữu trí tuệ là giải pháp căn bản để bảo vệ sáng tạo, chống gian lận và thúc đẩy đổi mới trong môi trường đại học.
Sở hữu trí tuệ – giá trị cốt lõi của tri thức và sáng tạo
Trong bối cảnh giáo dục đại học đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế, sở hữu trí tuệ (SHTT) ngày càng được nhìn nhận như yếu tố cốt lõi trong hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ.
Hội thảo “Sở hữu trí tuệ trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học” do Hội Sáng chế Việt Nam (VIA) phối hợp với Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh (HUTECH) tổ chức ngày 15/10/2025, là một minh chứng điển hình cho xu hướng đó.
Theo TS. Bùi Văn Quyền – Chủ tịch Hội Sáng chế Việt Nam, việc hiểu đúng và vận dụng hiệu quả SHTT chính là “chìa khóa để chuyển hóa tri thức thành tài sản, biến sáng tạo thành giá trị kinh tế và xã hội”.
Ông nhấn mạnh, khi SHTT được tích hợp vào chương trình đào tạo đại học, sinh viên không chỉ học cách tôn trọng quyền sáng tạo mà còn rèn luyện tư duy pháp lý, năng lực nghiên cứu và khả năng đổi mới thực tiễn – những yếu tố cốt lõi giúp hình thành văn hóa sở hữu trí tuệ trong học thuật.
Giảng dạy sở hữu trí tuệ – từ lý thuyết đến thực hành
Tại hội thảo, ông Trần Giang Khuê – Trưởng Văn phòng phía Nam, Cục Sở hữu trí tuệ, trình bày chuyên đề “Sở hữu trí tuệ với giảng dạy và nghiên cứu khoa học”.
Theo ông, trong môi trường đại học, SHTT cần được triển khai không chỉ như một môn học lý thuyết, mà còn là công cụ thực hành thiết yếu giúp bảo vệ, khai thác và phát triển kết quả nghiên cứu khoa học.
Ông Khuê đề xuất ba hướng hành động quan trọng:
- Trang bị kiến thức nền tảng về quyền SHTT cho giảng viên và sinh viên;
- Tổ chức các hoạt động nghiên cứu, đăng ký và quản lý tài sản trí tuệ tại trường đại học;
Gắn kết giữa SHTT và chuyển giao công nghệ, hướng đến thương mại hóa các sản phẩm sáng tạo.
Báo cáo cũng chỉ ra cơ sở pháp lý vững chắc cho hoạt động này, bao gồm Bộ luật Dân sự 2015, Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi, bổ sung năm 2022) và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Những quy định này tạo điều kiện để các trường đại học xây dựng cơ chế quản lý, đăng ký và bảo vệ quyền SHTT phù hợp, qua đó nâng cao giá trị ứng dụng của kết quả nghiên cứu và sáng tạo trong thực tế.
Từ sáng kiến đến sáng chế – kỹ năng cần thiết cho nhà nghiên cứu
Tiếp nối chương trình, ông Trần Ngọc Hiếu – Văn phòng miền Nam, Cục Sở hữu trí tuệ trình bày chuyên đề “Kỹ năng tra cứu và viết mô tả sáng chế”.
Bài trình bày tập trung vào việc hướng dẫn tra cứu sáng chế, khai thác các cơ sở dữ liệu quốc tế và trong nước như WIPO Publish, PatentScope, Espacenet, USPTO, JPO… giúp người nghiên cứu đánh giá tính mới, tính sáng tạo và khả năng ứng dụng của sáng kiến.
Bên cạnh đó, ông Hiếu nhấn mạnh kỹ năng viết bản mô tả sáng chế theo đúng quy định tại Thông tư 23/2023/TT-BKHCN, xem đây là bước quan trọng để hoàn thiện hồ sơ bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
Việc trang bị kỹ năng này cho sinh viên và giảng viên không chỉ hỗ trợ quá trình nghiên cứu, mà còn khuyến khích biến ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm có thể bảo hộ hợp pháp, góp phần hình thành đội ngũ nhà khoa học trẻ có năng lực hội nhập quốc tế.
Liên kết học thuật – chính sách – doanh nghiệp: hướng đến phát triển bền vững
Hội thảo cũng là dịp để Hội Sáng chế Việt Nam (VIA) chia sẻ về kết quả hoạt động và phương hướng trong nhiệm kỳ mới.
Theo đó, Hội tập trung vào xây dựng hệ sinh thái sáng chế, thành lập các trung tâm chuyên môn như Trung tâm Phát triển Công nghệ và Sáng chế, Trung tâm Tư vấn Phát triển Thương hiệu Việt Nam, Viện Phát triển Sáng chế và Đổi mới Công nghệ, đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế với các tổ chức như WIPO, Hàn Quốc, Đài Loan, nhằm hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu và sáng tạo của hội viên.
Những định hướng này mở ra cơ hội để kết nối giữa nhà trường – doanh nghiệp – cơ quan quản lý, hình thành chuỗi liên kết nghiên cứu – ứng dụng – thương mại hóa sáng tạo, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo quốc gia.
Sở hữu trí tuệ – nền móng của giáo dục đại học thời kỳ hội nhập
Hội thảo “Sở hữu trí tuệ trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học” tại HUTECH đã góp phần củng cố nhận thức rằng sở hữu trí tuệ không chỉ là công cụ pháp lý, mà là một phần không thể tách rời trong chiến lược phát triển giáo dục đại học và khoa học công nghệ Việt Nam.
Thông qua những chia sẻ thực tiễn từ các chuyên gia của Cục Sở hữu trí tuệ và Hội Sáng chế Việt Nam, có thể thấy rõ rằng đưa sở hữu trí tuệ vào giảng dạy đại học chính là hướng đi tất yếu để hình thành thế hệ nhà nghiên cứu, nhà sáng tạo có năng lực hội nhập toàn cầu.
Sở hữu trí tuệ, với vai trò bảo hộ tri thức và thúc đẩy đổi mới, đang trở thành nền tảng vững chắc cho mọi hoạt động đào tạo, nghiên cứu và phát triển, góp phần đưa giáo dục đại học Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu hội nhập, sáng tạo và phát triển bền vững.